زوایای پنهان کودتای اردن؛ از دخالت سعودی تا نقش تل‌آویو

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل رامین حسین آبادیان: از شب گذشته تاکنون گزارش‌های مختلفی درباره نقش آفرینی طرف‌های خارجی در کودتای اردن منتشر شده است. ماجرا از آنجا آغاز شد که شاهزاده «حمزه بن حسین» فرزند ارشد «ملک حسین» به اتهام دسیسه چینی برای سرنگونی برادر ناتنی خود «عبدالله دوم» بازداشت شد. دستگاه اطلاعاتی اردن همچنین شبانه حدود ۲۰ تَن دیگر را به اتهام «تهدید علیه ثبات کشور» بازداشت کرد.

تحلیلگران سیاسی بر این باورند که عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی در رقم خوردن کودتای اردن دست داشته اند. نگاهی به لیست افراد بازداشت شده در اردن در شب گذشته ارتباط برخی از آنها با دربار پادشاه سعودی را اثبات می‌سازد. ازجمله افراد بازداشت شده می‌توان به «باسم عوض الله» اشاره کرد.

«باسم عوض الله» که توسط اردن بازداشت شد، متحد اصلی «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی و نیز رابط میان شاهزاده سعودی و برخی از شاهزادگان اردنی محسوب می‌شود در واقع، «باسم عوض الله» وزیر سابق دارایی و وزیر سابق دربار در اردن، متحد اصلی محمد بن سلمان و رابط بین شاهزاده سعودی و بعضی از شاهزاده‌های اردنی محسوب می‌شود. وی رابط اصلی بین عربستان و امارات از یک طرف و مقامات رژیم صهیونیستی از طرف دیگر برای عادی سازی روابط بین کشورهای عربی و رژیم اشغال گر قدس بوده است.

روابط میان اردن و عربستان سعودی از مدتها پیش با نوعی تنش مواجه شده است. پیش از آغاز فرایند عادی سازی روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی، عربستان سعودی مأموریت پیدا کرد تا رضایت سران عرب برای ورود به فرایند مذکور را جلب کند. در این میان، بن سلمان مأموریت یافت تا موافقت مقامات ارشد عربی برای اجرای معامله قرن را نیز به دست آورد. با این حال، او در این مسیر با مخالفت عبدالله دوم مواجه شد.

البته مخالفت عبدالله دوم با معامله قرن نه به خاطر حمایت از فلسطین و آرمان فلسطینیان که به دلیل به مخاطره افتادن منافع خاندان سلطنتی بود. آمریکایی‌ها و صهیونیست‌ها در معامله قرن پیش بینی کرده بودند که اردن به عنوان وطن جایگزین فلسطینیان رسمیت پیدا کند؛ این درست همان چیزی بود که عبدالله دوم به دلیل نگرانی از اعتراض‌های داخلی با آن مخالفت کرد. بدین ترتیب، خشم سعودی‌ها نیز از او برانگیخته شد.

از سوی دیگر، ولیعهد سعودی مدتهاست که تلاش می‌کند تا اداره مسجدالاقصی را از دست عبدالله دوم خارج ساخته و این مسجد را تحت قیمومیت خود قرار دهد؛ مسأله ای که پادشاه اردن باز هم با آن مخالفت کرده است. بنابراین، اختلافاتی که طی ماه‌های اخیر میان عبدالله دوم و ولیعهد سعودی پیرامون مسائل مذکور ایجاد شده است، در نقش آفرینی ریاض در کودتای شب گذشته اردن بی‌تأثیر نبوده اند.

در همین ارتباط، «حسین الدیرانی» کارشناس و تحلیلگر سیاسی لبنانی تصریح می‌کند: کودتا در اردن برای این نبود که پادشاه اردن قهرمان عربی و اسلامی است، بلکه به خاطر این بود که با معامله قرن مخالفت کرد. هدف از کودتا در واقع برکناری وی از حکومت و دور کردن او از اداره مسجد الاقصی و اعطای آن به محمد بن سلمان بود تا بدین ترتیب کنترل اماکن مقدس به دست ولیعهد سعودی سپرده شود.

سمیر عبید نویسنده و تحلیلگر مسائل سیاسی به تحولات اردن هم گفت: در اردن برای یک کودتا تلاش شده است که اسرائیل و برخی گروه‌ها که به دنبال عادی سازی روابط با این رژیم هستند در پشت این ماجرا قرار دارند و علت آن هم این است که ملک عبد الله حاضر نشد در خصوص مدیریت اوقاف اسلامی در قدس امتیازی بدهد و اینکه نپذیرفت درخصوص نقش اردن عقب نشینی کند و مقابل طرح اسرائیل برای اینکه اردن وطن جایگزین فلسطینیان باشد به شدت مخالفت کرد. پادشاه اردن همچنین در مقابل وابستگی عشایر به کشورهای حوزه خلیج فارس ایستادگی کرد.

رسانه‌های رژیم صهیونیستی اذعان می‌کنند که «نتانیاهو» پیشتر از اتفاقات پشت پرده کودتای اردن مطلع بوده است از سوی دیگر، رسانه‌های رژیم صهیونیستی نیز از نقش این رژیم در کودتای اردن سخن گفته اند. در همین ارتباط، روزنامه عبری زبان یسرائیل هیوم نیز فاش کرد که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی از رخدادهای اخیر اردن که در پس پرده و مخفیانه در حال انجام بود، آگاه بوده است.

در همین راستا، سمدار بیری، تحلیلگر مسائل عرب یدیعوت آحارونوت گفت: بدون شک نتانیاهو کاملاً از آنچه عبدالله دوم را در هفته‌های اخیر به خود مشغول کرده، اطلاع داشته است. به عنوان مثال چرا برای پادشاه اردن مهم بود که مانع از سفر نتانیاهو به امارات شود؟

وی افزود: امان به نتانیاهو مظنون است؛ چراکه وی خوشحال می‌شود از شر عبدالله دوم خلاص شود و به جای او یک حاکم اردنی دیگری را ببیند. همچنین قطعی نیست که نتانیاهو برنامه‌های خود را از طریق شخصی از خانواده سلطنتی اردن منتقل می‌کند؛ این شخص می‌تواند یک نظامی ارشد نیز باشد.

با تمامی این موارد باید گفت که تحولات اردن بعنوان کشوری که خط مقدم منافع رژیم صهیونیستی و هم مرز مناطق اشغالی است، بطور کامل از سوی موساد و سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا رصد می‌شود. مهم این است که ساختار سیاسی اردن حافظ منافع تل آویو باشد با ملک عبدالله یا بدون او.